Jeszcze kilka lat temu większość obrotu kryptowalutami odbywała się na tradycyjnych, scentralizowanych giełdach (CEX-ach). Dziś na popularności zyskują ich alternatywy – DEX-y, czyli zdecentralizowane giełdy kryptowalut. Czym się różnią, jak działają i czy są bezpieczne? Sprawdź, zanim zdecydujesz, gdzie kupować i sprzedawać swoje krypto.
Co to jest DEX?
DEX (Decentralized Exchange) to giełda kryptowalut, która działa bez pośredników. Nie ma tu firmy ani instytucji zarządzającej Twoimi środkami – transakcje odbywają się bezpośrednio między użytkownikami, dzięki technologii blockchain i tzw. inteligentnym kontraktom.
W praktyce oznacza to, że:
-
nie musisz zakładać konta ani przechodzić weryfikacji tożsamości (KYC),
-
zachowujesz pełną kontrolę nad swoimi funduszami, bo są przechowywane w Twoim portfelu, nie na giełdzie,
-
Twoje dane i aktywność są bardziej prywatne niż na CEX-ach.
Jak to działa?
Zamiast tradycyjnej księgi zleceń i pośrednika dopasowującego oferty, DEX-y korzystają z algorytmów i tzw. pul płynności (liquidity pools), które automatycznie realizują wymiany. Dzięki temu nie trzeba czekać, aż ktoś po drugiej stronie „zaakceptuje” Twoją ofertę – wszystko dzieje się od razu.
Na wielu DEX-ach znajdziesz też dodatkowe opcje zarabiania, jak staking (blokowanie tokenów w zamian za nagrody) czy yield farming (uzyskiwanie zysków z udostępniania płynności innym użytkownikom).
Zalety i wady DEX-ów
| Zalety | Wady |
|---|---|
| Brak rejestracji i weryfikacji tożsamości – większa prywatność | Brak pomocy technicznej, jeśli popełnisz błąd |
| Pełna kontrola nad środkami – nie trzymasz ich na giełdzie | Mniejsza płynność niż na dużych CEX-ach |
| Odporność na ataki hakerskie na serwery | Brak centralnego organu, który mógłby rozwiązać spory |
| Działa globalnie i bez ograniczeń terytorialnych | Możliwe ryzyko błędów w smart kontraktach |
Czy DEX-y są naprawdę zdecentralizowane?
W teorii – tak. Ale w praktyce warto być czujnym. Wiele DEX-ów korzysta z wyroczni (ang. oracles), które dostarczają dane z zewnątrz, np. o cenach. Jeśli taka wyrocznia jest zarządzana centralnie, może stanowić punkt ryzyka.
Podobnie z kluczami administratora – jeśli zespół tworzący DEX ma możliwość ingerencji w inteligentne kontrakty, pojawia się potencjalne zagrożenie manipulacji. Dlatego ważne jest, by wybierać platformy o ugruntowanej reputacji i otwartym kodzie.
Najpopularniejsze DEX-y w 2025 roku (stan na 10.07.2025)
Uniswap (v4)
Największy zdecentralizowany DEX, działający na Ethereum oraz wielu warstwach drugich (Arbitrum, Optimism, Base, Polygon, Avalanche, BNB Chain). Wersja V4 umożliwia stosowanie „hooks” – czyli niestandardowych strategii płynności. Mimo spadku TVL do około 3,8 mld USD, wolumen dzienny przekracza 2 mld USD, co czyni go nadal liderem rynku.
Curve Finance
Skupiony na stablecoinach i tokenach stakingowych (stETH, cbETH, rETH). Wersja V2 wprowadziła stablecoin crvUSD oraz inteligentny system likwidacji. TVL Curve utrzymuje się na poziomie około 2 mld USD, a niskie poślizgi sprawiają, że to preferowany wybór do dużych transakcji stablecoinami.
Raydium
DEX z ekosystemu Solana, łączący AMM z księgą zleceń. Jego TVL oscyluje w okolicach 1,8 mld USD. Dzięki bardzo niskim opóźnieniom i tanim transakcjom zyskał dominującą pozycję na Solanie.
PancakeSwap (V3/V4)
Obecny na BNB Chain, Ethereum, Arbitrum i Aptos. Wersja Infinity to nowy standard z ultra-niskimi opłatami, gamifikacją, obsługą NFT oraz modelami CLAMM i LBAMM. TVL PancakeSwap wynosi około 1,8 mld USD.
SushiSwap
Po dużej restrukturyzacji skoncentrowany na modularnym DeFi. Funkcja SushiXSwap pozwala na bezmostowy handel pomiędzy ponad 30 blockchainami z wyborem priorytetu: szybkość lub maksymalny zysk. Interfejs dostępny w kilkunastu językach.
1inch
Agregator najlepszych kursów w sieciach EVM. Dzięki funkcji Fusion+ umożliwia handel bez opłat za gaz, oferując przy tym ochronę przed MEV. Miesięczny wolumen przekracza 4 mld USD, a rosnąca liczba użytkowników docenia wygodę i efektywność działania.
dYdX (V4)
DEX do handlu kontraktami perpetual, działający obecnie na własnym łańcuchu opartym o Cosmos. Oferuje dźwignię i zaawansowany order book. Wolumen dzienny często przekracza 5 mld USD, co czyni go dominującym graczem w sektorze derywatów.
Aerodrome
Nowy lider na sieci Base. Wykorzystuje model SlipStream AMM, który minimalizuje straty nietrwałe (impermanent loss). Dzięki intuicyjnemu UX i dużej płynności osiąga dzienne wolumeny powyżej 500 mln USD.
Podsumowanie
Jeśli zależy Ci na prywatności, bezpieczeństwie i pełnej kontroli nad swoimi środkami, DEX-y są warte uwagi. Działają globalnie, bez potrzeby weryfikacji, i nie wymagają powierzania środków zewnętrznej platformie.
Ale pamiętaj – samodzielność to też odpowiedzialność. W razie pomyłki lub problemu nie będzie działu obsługi klienta. Dlatego zanim zaczniesz, dokładnie sprawdź, z jakiej platformy korzystasz i jak działa Twój portfel.
