Jeszcze kilka lat temu większość obrotu kryptowalutami odbywała się na tradycyjnych, scentralizowanych giełdach (CEX-ach). Dziś na popularności zyskują ich alternatywy – DEX-y, czyli zdecentralizowane giełdy kryptowalut. Czym się różnią, jak działają i czy są bezpieczne? Sprawdź, zanim zdecydujesz, gdzie kupować i sprzedawać swoje krypto.
Co to jest DEX?
DEX (Decentralized Exchange) to giełda kryptowalut, która działa bez pośredników. Nie ma tu firmy ani instytucji zarządzającej Twoimi środkami – transakcje odbywają się bezpośrednio między użytkownikami, dzięki technologii blockchain i tzw. inteligentnym kontraktom.
W praktyce oznacza to, że:
-
nie musisz zakładać konta ani przechodzić weryfikacji tożsamości (KYC),
-
zachowujesz pełną kontrolę nad swoimi funduszami, bo są przechowywane w Twoim portfelu, nie na giełdzie,
-
Twoje dane i aktywność są bardziej prywatne niż na CEX-ach.
Jak to działa?
Zamiast tradycyjnej księgi zleceń i pośrednika dopasowującego oferty, DEX-y korzystają z algorytmów i tzw. pul płynności (liquidity pools), które automatycznie realizują wymiany. Dzięki temu nie trzeba czekać, aż ktoś po drugiej stronie „zaakceptuje” Twoją ofertę – wszystko dzieje się od razu.
Na wielu DEX-ach znajdziesz też dodatkowe opcje zarabiania, jak staking (blokowanie tokenów w zamian za nagrody) czy yield farming (uzyskiwanie zysków z udostępniania płynności innym użytkownikom).
Zalety i wady DEX-ów
| Zalety | Wady |
|---|---|
| Brak rejestracji i weryfikacji tożsamości – większa prywatność | Brak pomocy technicznej, jeśli popełnisz błąd |
| Pełna kontrola nad środkami – nie trzymasz ich na giełdzie | Mniejsza płynność niż na dużych CEX-ach |
| Odporność na ataki hakerskie na serwery | Brak centralnego organu, który mógłby rozwiązać spory |
| Działa globalnie i bez ograniczeń terytorialnych | Możliwe ryzyko błędów w smart kontraktach |
Czy DEX-y są naprawdę zdecentralizowane?
W teorii – tak. Ale w praktyce warto być czujnym. Wiele DEX-ów korzysta z wyroczni (ang. oracles), które dostarczają dane z zewnątrz, np. o cenach. Jeśli taka wyrocznia jest zarządzana centralnie, może stanowić punkt ryzyka.
Podobnie z kluczami administratora – jeśli zespół tworzący DEX ma możliwość ingerencji w inteligentne kontrakty, pojawia się potencjalne zagrożenie manipulacji. Dlatego ważne jest, by wybierać platformy o ugruntowanej reputacji i otwartym kodzie.
Najpopularniejsze DEX-y w 2025 roku (stan na 13.08.2025)
Uniswap (v4) Największy DEX, działający na Ethereum oraz kluczowych warstwach L2. Po miesiącach testów, start wersji V4 na mainnecie planowany jest na wczesną jesień, co budzi ogromne oczekiwania na rynku. Trwa również kluczowe głosowanie w ramach DAO nad uruchomieniem “fee switch”, co może w przyszłości przynosić dochody posiadaczom tokenów UNI.
Curve Finance Nadal kluczowy DEX dla stablecoinów i tokenów stakingowych (stETH, cbETH). Wersja V2 ze stablecoinem crvUSD umacnia swoją pozycję. W ostatnich tygodniach TVL (Total Value Locked) wzrosło do ok. 2,2 mld USD dzięki integracjom z nowymi, popularnymi sieciami L2.
Raydium Jeden z wiodących DEX-ów w ekosystemie Solana, łączący AMM z księgą zleceń. Jego TVL wynosi obecnie ok. 1,9 mld USD. Utrzymuje jedną z czołowych pozycji na Solanie, choć jego dominacja jest testowana przez rosnącą popularność agregatorów, takich jak Jupiter.
PancakeSwap (V3/V4) Wiodący DEX na BNB Chain, obecny również na wielu innych sieciach. Wersja Infinity jest już w pełni wdrożona na wszystkich wspieranych blockchainach, a platforma niedawno uruchomiła nową platformę startową dla projektów (IFO), co zwiększyło użyteczność tokena CAKE. TVL PancakeSwap utrzymuje się na poziomie ok. 1,9 mld USD.
SushiSwap Po udanej restrukturyzacji, SushiSwap kontynuuje rozwój modularnego DeFi. Kluczowa funkcja SushiXSwap została zintegrowana z nowym partnerem mostującym, co jeszcze bardziej obniżyło koszty bezmostowego handlu między ponad 30 blockchainami.
1inch Wiodący agregator DEX, który wyszukuje najlepsze kursy w sieciach EVM. Dzięki funkcji Fusion+ umożliwiającej handel bez opłat za gaz i z ochroną MEV, jego popularność stale rośnie. Miesięczny wolumen obrotu w ostatnim czasie przekroczył 5 mld USD.
dYdX (V4) Dominujący DEX do handlu kontraktami wieczystymi (perpetual), działający na własnym łańcuchu w ekosystemie Cosmos. Wolumen dzienny często przekracza 6 mld USD. W ostatnim czasie platforma wprowadziła nowe rynki, w tym kontrakty pre-launch na najbardziej oczekiwane tokeny.
Aerodrome Nadal utrzymuje pozycję lidera na sieci Base, wykorzystując innowacyjny model AMM. Jego sukces jest ściśle powiązany z rosnącą popularnością ekosystemu Base, zwłaszcza sektora memecoinów. Dzienne wolumeny obrotu regularnie przekraczają 600 mln USD.
Podsumowanie
Jeśli zależy Ci na prywatności, bezpieczeństwie i pełnej kontroli nad swoimi środkami, DEX-y są warte uwagi. Działają globalnie, bez potrzeby weryfikacji, i nie wymagają powierzania środków zewnętrznej platformie.
Ale pamiętaj – samodzielność to też odpowiedzialność. W razie pomyłki lub problemu nie będzie działu obsługi klienta. Dlatego zanim zaczniesz, dokładnie sprawdź, z jakiej platformy korzystasz i jak działa Twój portfel.
