DEX-y, czyli zdecentralizowane giełdy pojawiły się w świecie kryptowalut już jakiś czas temu. Zdecydowanie różnią się od giełd scentralizowanych (CEX). Dzisiaj opowiemy, jak działają, czym się charakteryzują oraz czy warto z nich korzystać. Zapraszamy do lektury!
Zdecentralizowana giełda DEX – definicja
Zdecentralizowana giełda, czyli DEX, to platforma do handlu kryptowalutami, która działa bez centralnych pośredników, umożliwiając uczestnikom bezpośrednie przeprowadzanie transakcji w modelu Peer-to-Peer. DEX-y funkcjonują na technologii blockchain i korzystają z inteligentnych kontraktów, które automatycznie realizują operacje handlowe, eliminując konieczność angażowania osób trzecich.
Dzięki temu użytkownicy zachowują pełną kontrolę nad swoimi środkami, które pozostają na ich własnych portfelach, co znacząco zwiększa bezpieczeństwo. W przeciwieństwie do scentralizowanych giełd (CEX), nie ma konieczności transferowania aktywów na platformę, co minimalizuje ryzyko kradzieży lub manipulacji.
DEX-y są oparte na algorytmach, które efektywnie dopasowują zlecenia kupna i sprzedaży, a księga zamówień pozwala na łatwe ustalenie cen oraz wolumenów transakcji. Dzięki decentralizacji, te giełdy oferują większy poziom prywatności, ponieważ portfele użytkowników oraz ich transakcje są zachowane w pełnej dyskrecji.
Niektóre DEX-y oferują dodatkowe funkcje, takie jak staking i yield farming, co zwiększa potencjał zarobkowy użytkowników. Wpływają one również na stabilność cen oraz ochronę przed manipulacjami rynkowymi.
Zarządzanie DEX-ami może odbywać się w sposób całkowicie zautomatyzowany (przez inteligentne kontrakty) lub częściowo z pomocą programistów i społeczności.
Wady i zalety giełd DEX
| Zalety | Wady |
| Zapewniają pełną anonimowość. Rejestracja i uwierzytelnienie KYC nie jest wymagane. | Nie posiadają depozytu zabezpieczającego, co w efekcie ogranicza ich funkcjonalność. |
| Na DEX’ach nie przechowujemy swoich środków, dlatego są one w pełni bezpieczne. W przypadku ataku hakerów, czy nawet upadku giełdy, niczym nie ryzykujesz. | Pula płynności jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku CEX’ów. |
| Atak hakerski jest praktycznie niemożliwy. Dlaczego? Ponieważ DEX’y działają, opierając się o rozproszoną księgę główną. | Nie mamy wsparcia technicznego w przypadku błędu lub naszej pomyłki. |
| Brak organu zarządzającego. |
Czy DEX’y są naprawdę w pełni bezpieczne?
Choć DEX-y zyskały popularność dzięki swojej anonimowości i decentralizacji, warto przyjrzeć się pewnym aspektom, które mogą wskazywać na elementy centralizacji. Dotyczy to przede wszystkim wyroczni, inteligentnych kontraktów oraz kluczy administratora. Wyrocznie odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu zewnętrznych danych do blockchaina, co w niektórych przypadkach może wiązać się z ryzykiem centralizacji, jeśli wyrocznia nie jest odpowiednio zabezpieczona lub zbyt silnie kontrolowana.
Mimo to, inteligentne kontrakty zapewniają użytkownikom dużą kontrolę nad ich środkami, ponieważ działają zgodnie z zaprogramowanymi zasadami i są wykonywane automatycznie po spełnieniu warunków. Minimalizuje to ryzyko kradzieży lub utraty funduszy, co czyni DEX-y bardziej odpornymi na ataki hakerskie w porównaniu do scentralizowanych platform. Jednak obecność “kluczy administratora”, które mogą być używane do aktualizacji inteligentnych kontraktów, niesie ze sobą potencjalne zagrożenie, jeśli nie są one odpowiednio zabezpieczone.
Podsumowując, chociaż DEX-y oferują wysoki poziom bezpieczeństwa i kontroli nad środkami, pewne aspekty, takie jak wyrocznie i klucze administratora, mogą wprowadzać elementy ryzyka, które warto uwzględnić przy korzystaniu z tego typu platform.
Najlepsze DEX’y
Uniswap
Uniswap pozostaje jedną z najpopularniejszych zdecentralizowanych giełd, działającą głównie na Ethereum. Po wprowadzeniu Uniswap V4 w 2024 roku, platforma oferuje jeszcze bardziej zoptymalizowane koszty transakcji dzięki tzw. hooks, czyli elastycznym rozszerzeniom inteligentnych kontraktów. Uniswap obsługuje również L2 rollupy, takie jak Arbitrum, Optimism, Base i zkSync, co znacząco obniża koszty transakcji. Platforma rozszerzyła swoją działalność na BNB Chain, Polygon, Avalanche i inne sieci.
PancakeSwap
PancakeSwap nadal jest liderem w ekosystemie BNB Chain, ale w 2024 roku rozszerzył się również na inne sieci, w tym Ethereum i Arbitrum. Wprowadził PancakeSwap V4, który przyniósł nowy mechanizm zarządzania płynnością i niższe koszty transakcji. Oprócz handlu, stakingu i yield farmingu, platforma rozwija swoje usługi o gamifikację i NFT.
SushiSwap
SushiSwap przeszedł w 2024 roku restrukturyzację po problemach związanych z zarządzaniem DAO i odpływem płynności. Nowa wersja platformy skupiła się na modularnej architekturze DeFi, oferując produkty takie jak SushiXSwap, który pozwala na handel między łańcuchami (cross-chain trading) bez konieczności używania mostów (bridges). Sushi rozwija także nowe produkty związane z DeFi, takie jak zautomatyzowane strategie yield farming.
1inch
1inch pozostaje najpotężniejszym agregatorem DEX-ów, wyszukując najlepsze ceny w wielu sieciach blockchain. W 2024 roku platforma wprowadziła 1inch Fusion, który pozwala na bezgasowe transakcje (gasless swaps), czyli umożliwia użytkownikom handel bez konieczności posiadania natywnego tokena blockchaina na opłaty transakcyjne. 1inch obsługuje Ethereum, BNB Chain, Polygon, Arbitrum, zkSync i inne sieci.
Curve Finance
Curve nadal jest najlepszą giełdą dla stablecoinów, jednak po kryzysie płynności w połowie 2023 roku (po ataku na Curve DAO) platforma odbudowała zaufanie inwestorów. W 2024 roku Curve rozszerzył swoje usługi o płynność dla tokenów LSD (Liquid Staking Derivatives), takich jak stETH (Lido), rETH (Rocket Pool) czy cbETH (Coinbase Staking). Nowy mechanizm Curve V2 wprowadza dynamiczne pule płynności i większą efektywność wymiany aktywów.
GMX (Dodatkowa propozycja)
GMX zyskał na popularności jako DEX do handlu derywatami (perpetual contracts). Oferuje handel z dźwignią bez księgi zamówień, co oznacza, że użytkownicy mogą spekulować na cenach kryptowalut w sposób zdecentralizowany. Platforma działa na Arbitrum i Avalanche i jest uważana za jeden z najlepszych zdecentralizowanych protokołów do tradingu lewarowanego.
Balancer
Balancer nadal odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu portfelami płynności, pozwalając na tworzenie wieloskładnikowych pul (multi-token pools). Jest szczególnie popularny wśród inwestorów instytucjonalnych i zaawansowanych użytkowników DeFi.
