Jeszcze kilka lat temu większość obrotu kryptowalutami odbywała się na tradycyjnych, scentralizowanych giełdach (CEX-ach). Dziś na popularności zyskują ich alternatywy – DEX-y, czyli zdecentralizowane giełdy kryptowalut. Czym się różnią, jak działają i czy są bezpieczne? Sprawdź, zanim zdecydujesz, gdzie kupować i sprzedawać swoje krypto.
Co to jest DEX?
DEX (Decentralized Exchange) to giełda kryptowalut, która działa bez pośredników. Nie ma tu firmy ani instytucji zarządzającej Twoimi środkami – transakcje odbywają się bezpośrednio między użytkownikami, dzięki technologii blockchain i tzw. inteligentnym kontraktom.
W praktyce oznacza to, że:
-
nie musisz zakładać konta ani przechodzić weryfikacji tożsamości (KYC),
-
zachowujesz pełną kontrolę nad swoimi funduszami, bo są przechowywane w Twoim portfelu, nie na giełdzie,
-
Twoje dane i aktywność są bardziej prywatne niż na CEX-ach.
Jak to działa?
Zamiast tradycyjnej księgi zleceń i pośrednika dopasowującego oferty, DEX-y korzystają z algorytmów i tzw. pul płynności (liquidity pools), które automatycznie realizują wymiany. Dzięki temu nie trzeba czekać, aż ktoś po drugiej stronie „zaakceptuje” Twoją ofertę – wszystko dzieje się od razu.
Na wielu DEX-ach znajdziesz też dodatkowe opcje zarabiania, jak staking (blokowanie tokenów w zamian za nagrody) czy yield farming (uzyskiwanie zysków z udostępniania płynności innym użytkownikom).
Zalety i wady DEX-ów
| Zalety | Wady |
|---|---|
| Brak rejestracji i weryfikacji tożsamości – większa prywatność | Brak pomocy technicznej, jeśli popełnisz błąd |
| Pełna kontrola nad środkami – nie trzymasz ich na giełdzie | Mniejsza płynność niż na dużych CEX-ach |
| Odporność na ataki hakerskie na serwery | Brak centralnego organu, który mógłby rozwiązać spory |
| Działa globalnie i bez ograniczeń terytorialnych | Możliwe ryzyko błędów w smart kontraktach |
Czy DEX-y są naprawdę zdecentralizowane?
W teorii – tak. Ale w praktyce warto być czujnym. Wiele DEX-ów korzysta z wyroczni (ang. oracles), które dostarczają dane z zewnątrz, np. o cenach. Jeśli taka wyrocznia jest zarządzana centralnie, może stanowić punkt ryzyka.
Podobnie z kluczami administratora – jeśli zespół tworzący DEX ma możliwość ingerencji w inteligentne kontrakty, pojawia się potencjalne zagrożenie manipulacji. Dlatego ważne jest, by wybierać platformy o ugruntowanej reputacji i otwartym kodzie.
Najpopularniejsze DEX-y w 2025 roku (stan na maj)
Uniswap
Działa głównie na Ethereum, ale obsługuje też Arbitrum, Optimism, Base, Polygon, Avalanche i BNB Chain. W wersji Uniswap V4 wprowadzono „hooks” – modułowe dodatki pozwalające na zaawansowane zarządzanie pulami płynności. Dzięki nim użytkownicy mogą wdrażać niestandardowe strategie, np. dynamiczne opłaty i automatyczne reinwestycje.
PancakeSwap
Zyskał nową nazwę – PancakeSwap Infinity (wcześniej V4). Działa nie tylko na BNB Chain, ale również na Ethereum i Arbitrum. Nowa wersja oferuje bardzo niskie opłaty, zaawansowane typy pul (CLAMM i LBAMM), obsługę „hooks”, a także większe możliwości gamifikacji i integrację z NFT.
SushiSwap
Po restrukturyzacji w 2024 roku projekt skupił się na modularnym DeFi. SushiXSwap, rozwinięcie ekosystemu, umożliwia handel międzyłańcuchowy bez użycia mostów i działa już na 25 różnych blockchainach. Nowy interfejs pozwala wybrać między szybkością a najwyższym zyskiem z transakcji.
1inch
Agregator DEX-ów, który wciąż wyszukuje najlepsze kursy w różnych sieciach. Najnowsza funkcja, 1inch Fusion+, umożliwia zawieranie transakcji bez opłat za gaz, oferując ochronę przed atakami MEV i wykorzystując model aukcji holenderskiej dla optymalizacji kosztów.
Curve Finance
Specjalizuje się w wymianie stablecoinów. Po odbudowie zaufania po ataku na DAO w 2023 roku, Curve V2 obsługuje też tokeny stakingowe (stETH, rETH, cbETH). Dodatkowo wprowadzono własnego stablecoina crvUSD z innowacyjnym mechanizmem likwidacji.
GMX
DEX do handlu derywatami, działający na Arbitrum i Avalanche. Pozwala na handel z dźwignią do 50x, bez klasycznej księgi zleceń. Ceniony za niskie opłaty, brak poślizgów przy dużych zleceniach i korzystny system nagród dla dostawców płynności.
Balancer
W wersji V3 Balancer pozwala na tworzenie pul z wieloma tokenami i dowolnymi proporcjami. Wprowadził „Boosted Pools”, które lokują część kapitału w zewnętrznych protokołach, zwiększając zyski. Obecnie działa również na Avalanche, co rozszerza jego zasięg.
Podsumowanie
Jeśli zależy Ci na prywatności, bezpieczeństwie i pełnej kontroli nad swoimi środkami, DEX-y są warte uwagi. Działają globalnie, bez potrzeby weryfikacji, i nie wymagają powierzania środków zewnętrznej platformie.
Ale pamiętaj – samodzielność to też odpowiedzialność. W razie pomyłki lub problemu nie będzie działu obsługi klienta. Dlatego zanim zaczniesz, dokładnie sprawdź, z jakiej platformy korzystasz i jak działa Twój portfel.
