Lista ostrzeżeń KNF, a pranie brudnych pieniędzy

Pomimo postępującej adopcji kryptowalut w dzisiejszym świecie ludzie nadal mają wątpliwości, czy działania prowadzone na giełdach kryptowalut są całkowicie legalne. Warto pamiętać, że pomimo decentralizacji tych instytucji muszą one spełniać wymogi prawne obowiązujące w danym państwie. W Polsce wszelkie podejrzenia dotyczące prawomocnego działania instytucji finansowych zgłaszane są do Komisji Nadzoru Finansowego, która zobowiązana jest do tworzenia listy ostrzeżeń.

Czym jest lista ostrzeżeń publicznych KNF?

Komisja Nadzoru Finansowego to organ nadzorujący działające w Polsce instytucje pieniądza elektronicznego.

W celu ochrony użytkowników wprowadzona została lista ostrzeżeń publicznych KNF, potocznie nazywana “czarną listą KNF”. Idea, która zainspirowała utworzenie listy to budowanie zaufania dla sektora finansowego oraz samego KNF-u.

Każdy konsument może znaleźć rejestr ostrzeżeń publicznych na stronie internetowej KNF. Ich zestawienie obejmuje podmioty rynku finansowego, wobec których zgłoszono podejrzenie popełnienia przestępstwa. Lista ta w głównej mierze zawiera sprawy dotyczące wykonywania nieuprawnionych czynności bez zezwolenia KNF.

Do czasu głośnej afery związanej z wpisaniem Amber Gold na listę ostrzeżeń, była ona prowadzona przez urzędników KNF. To właśnie oni odpowiedzialni byli za wyłapywanie niebezpiecznych działalności oraz następnie wpisywanie ich na listę ostrzeżeń. Jednak po kontrowersyjnej sprawie związanej z oszustwami parabanku nastąpiło zaostrzenie ustawy. Wiązało się to również ze zmianą metody selekcji podejrzanych przedsiębiorstw – od tego momentu obowiązkiem KNF jest wpisywanie na listę wszystkich podmiotów, co do których istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa. Wpis na listę może nastąpić ze zgłoszenia urzędu Komisji lub poprzez osobę, która złoży donos do prokuratury.

Standardową procedurą po wpisaniu podmiotu na listę ostrzeżeń jest zawiadomienie odpowiednich władz tj. prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Oznacza to wszczęcie postępowania karnego i związane z tym ryzyko kar finansowych (nawet wielomilionowych) lub pozbawienia wolności osób odpowiedzialnych za prowadzenie działalności. 

Konsekwencje wpisania działalności na listę ostrzeżeń publicznych

Wpis ma charakter informacyjny — KNF zgłasza zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, dlatego samo ostrzeżenie nie oznacza bezpośrednio problemów związanych z funkcjonowaniem firmy. Dopiero decyzja prokuratury po analizie sprawy decyduje o tym, czy zostało popełnione przestępstwo.

Głównym problemem dla instytucji wpisanych na listę może być problem wizerunkowy. Użytkownicy korzystający z usług przedsiębiorstwa, które zwróciło uwagę KNF-u z obawy na własne bezpieczeństwo, mogą zawiesić dotychczasowe korzystanie z usług. Nie ma nic w tym złego, jeśli przed osądem pamięta się o dokładnej analizie informacji, najlepiej z wielu niezależnych źródeł. Wpis na listę ostrzeżeń nie oznacza zakończenia działalności firmy, zapowiada to ustalenie czy jej aktywność jest zgodna z obowiązującym prawem. Mimo tego, przedsiębiorcy wpisani na “czarną” listę są stygmatyzowani – oznacza to publicznie potępienie oraz odrzucenie przez społeczeństwo.

Przykłady instytucji wpisanych na listę ostrzeżeń KNF:

• Amber Gold to instytucja finansowa powstała w 2009 roku. Firma działała bez odpowiednich pozwoleń ani nadzoru jednocześnie oferując powiększenie oszczędności pieniężnych o wysoki procent – ludzie mieli wpłacać pieniądze na lokaty oparte na metalach szlachetnych. Warto zaznaczyć, że na prowadzenie działalności bankowej Amber Gold również nie dostało pozwolenia od KNF. Jeszcze w tym samym roku od założenia działalności KNF wpisał Amber Gold na listę ostrzeżeń publicznych. Parabank został zamknięty dopiero 3 lata po wpisie na ,,czarną listę”. Oznacza to, że przez wiele lat przez działalność mogły przepływać wielkie ilości brudnych pieniędzy.
  
• BitBay – był pierwszą największą giełdą kryptowalut wywodząca się z Polski. W 2018 roku KNF wpisał działalność na listę ostrzeżeń publicznych, oskarżając ją przy tym o świadczenie usług płatniczych bez zezwolenia.
  Poskutkowało to przeniesieniem się siedziby BitBay’a na Maltę. W 2021 nastąpił rebranding firmy, w tym zmiana nazwy przedsiębiorstwa na Zonda. Jednym z celów Zondy poza popularyzacją kryptowalut stało się uregulowanie rynku w Polsce. Giełda uzyskała licencję estońską pozwalającą na świadczenie usług finansowych. 
  Z wywiadu na portalu BUSINESS INSIDER przeprowadzonego z założycielem BitBaya Sylwestrem Suszkiem można dowiedzieć się, że przed publicznym ogłoszeniem wpisu na listę ostrzeżeń publicznych nikt z osób zarządzających firmą nie został poinformowany o tej decyzji. Stało się to całkowicie bez ostrzeżenia.
  
• Kanga Exchange to giełda kryptowalut, która powstała w 2018 roku. Poza działalnością giełdową Kanga poszerzyła swoje usługi o m.in. współpracę z kantorami.
  Na początku 2022 roku spółki (Good Investments LTD, BSSIP LTD, Good Solution Investments Limited) związane z działalnością giełdy zostały wpisane na listę ostrzeżeń publicznych KNF w związku z prowadzeniem działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia. Osoby zarządające spółkami nie zostały poinformowane przez KNF o powodzie wpisu oraz nie zostały wcześniej uprzedzone, że taki wpis nastąpi.

Lista ostrzeżeń KNF – czy ma jakiś związek z przeciwdziałaniem praniu brudnych pieniędzy?

Pranie brudnych pieniędzy to proces wykorzystywany przez przestępców, którzy ze swoich nielegalnych źródeł dochodu chcą „oczyścić” pieniądze tak, aby sprawiały wrażenie pochodzenia z legalnych zysków finansowych.

Ustawa AML (Anti Money Laundering) służy między innymi do tego, aby ludzie nie omijali płacenia podatków, co z kolei prowadzi do ograniczenia prania pieniędzy. Obowiązuje w niej próg przy zamianach walut fiat na waluty cyfrowe powyżej 1000 euro, po którego przekroczeniu wymagana jest weryfikacja użytkownika. Nielegalne źródła generują znacznie większe przychody, dlatego pranie pieniędzy poprzez kryptowaluty dla ewentualnych przestępców może być jeszcze trudniejsze niż przy praniu pieniędzy z udziałem banków. 

Warto pamiętać, że ustawa AML nie koliduje z listą ostrzeżeń KNF. Instytucje, które prały, piorą pieniądze lub są podejrzane o pranie brudnych pieniędzy, nie są wpisywane na listę KNF. Dzieje się tak, ponieważ lista ostrzeżeń nie ma kategorii zawiadomienia o podejrzeniu przestępstwa prania brudnych pieniędzy – zajmuje się tym GIIF.

Analizując przypadki działalności wpisanych na listę Komisji Nadzoru , można zauważyć, że sam wpis jest tylko informacją dla społeczeństwa, bezpośrednio nie jest narzędziem do przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy. Istnieją przypadki firm, które zostają wpisane na listę bez oficjalnego wyjaśnienia ze strony Komisji. Poziom faktycznych przestępstw i społecznej szkodliwości jest różny, a mimo to traktowane są jednakowo. Nie mając jasnych informacji odnośnie zarzutów, trudno odnieść się do tej sytuacji lub podjąć jakiekolwiek działania. W przypadku instytucji kryptowalutowych zgłoszenie KNF prowadzi do  wprowadzenia zmian przez działalności tak, aby odpowiadały obowiązującym przepisom prawnym. Aby uniknąć wątpliwości co do działań giełd kryptowalutowych w Polsce, prawo musiałoby zostać uregulowane.

Zuzanna Kwiecień
dla Kanga Exchange