W świecie, gdzie dane są walutą, prywatność staje się towarem luksusowym. Blockchainy, choć transparentne z natury, wciąż szukają sposobów, by lepiej chronić informacje użytkowników – bez rezygnacji z bezpieczeństwa i zaufania.
Właśnie dlatego coraz więcej mówi się o dowodach z wiedzą zerową (Zero-Knowledge Proofs) – czyli o metodzie, która pozwala udowodnić prawdziwość informacji, nie ujawniając jej samej. Dziś przyjrzymy się dwóm najbardziej znanym rozwiązaniom z tej kategorii: zk-SNARK i zk-STARK.
Co to są dowody z wiedzą zerową (ZK Proofs)?
To sprytny sposób na powiedzenie „mam rację” – bez zdradzania dlaczego.
Wyobraź sobie, że chcesz komuś pokazać, że masz wystarczająco pieniędzy, by zawrzeć transakcję – ale nie chcesz ujawniać salda konta ani tożsamości. Dzięki dowodom ZK możesz to zrobić. Technologia ta umożliwia potwierdzanie faktów bez ujawniania danych wrażliwych.
W praktyce: transakcja jest ważna, zgodna z zasadami sieci i widoczna dla blockchaina, ale nie pokazuje komu, za ile ani kiedy ją wysłałeś.
zk-SNARK – klasyk prywatności
zk-SNARK (Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge) to jeden z pierwszych protokołów ZK, który zyskał popularność w kryptowalutach.
Jak działa?
• Pozwala udowodnić, że posiadasz jakąś informację, bez pokazywania jej zawartości.
• Nie wymaga ciągłej komunikacji między stronami – wystarczy jeden dowód.
• Opiera się na kryptografii z krzywymi eliptycznymi (ECC), która pozwala tworzyć silne i odporne na ataki klucze szyfrujące.
Najbardziej znanym projektem wykorzystującym zk-SNARK jest ZCash – kryptowaluta skupiona na prywatności. Dzięki temu protokołowi użytkownicy mogą wykonywać transakcje, których nie widzą osoby trzecie, a mimo to są one prawidłowe i zatwierdzane przez sieć.
zk-STARK – nowy poziom skalowalności i przejrzystości
zk-STARK (Zero-Knowledge Scalable Transparent Argument of Knowledge) to młodszy kuzyn SNARK-a, który został zaprojektowany z myślą o większej wydajności i odporności na przyszłe zagrożenia.
Co wyróżnia zk-STARK?
• Nie potrzebuje zaufanej konfiguracji – nie ma ryzyka, że ktoś przechwyci klucz prywatny systemu.
• Opiera się na funkcjach haszujących, które są bardziej odporne na przyszłe ataki – np. z użyciem komputerów kwantowych.
• Może przenosić skomplikowane obliczenia poza blockchain, co odciąża sieć i zwiększa skalowalność.
Twórcą tej technologii jest izraelski startup StarkWare, który rozwija m.in. StarkNet – popularną platformę działającą jako warstwa druga Ethereum.
Przykład z życia: partner biznesowy vs prywatność
Masz firmę i chcesz sprawdzić, czy twój nowy partner ma odpowiednie zabezpieczenie finansowe. Ale on nie chce pokazywać konta bankowego. Co robicie?
Dzięki zk-STARK możecie potwierdzić, że ma odpowiednie środki, bez ujawniania żadnych szczegółów. Protokół generuje dowód, który możesz zweryfikować – i wszystko odbywa się publicznie, ale bez naruszania prywatności.
Porównanie zk-SNARK vs zk-STARK
| Cecha | zk-SNARK | zk-STARK |
|---|---|---|
| Potrzeba zaufanej konfiguracji | Tak | Nie |
| Szyfrowanie | Krzywe eliptyczne (ECC) | Funkcje haszujące |
| Odporność na komputery kwantowe | Niska | Wysoka |
| Rozmiar dowodu | Mały (szybszy) | Duży (wolniejszy) |
| Łatwość wdrożenia | Wyższa | Niższa |
| Skalowalność | Ograniczona | Bardzo dobra |
| Popularność | Większa (np. ZCash) | Rośnie (np. StarkNet, zkSync Era, Polygon Miden) |
Wady? Jak każda technologia – są
Zaszyfrowane transakcje to potężne narzędzie, ale mogą być używane także w niewłaściwy sposób – np. do ukrywania nielegalnych działań. Dlatego wokół prywatności w blockchainie toczy się wiele debat – jak chronić użytkowników, ale jednocześnie nie wspierać przestępczości?
Nie oznacza to, że ZK Proofs są złe. To technologia z ogromnym potencjałem – wymaga po prostu odpowiedzialnego wdrażania.
Podsumowanie
Dowody z wiedzą zerową to przyszłość prywatności i skalowalności w blockchainie.
• zk-SNARK to szybki i sprawdzony klasyk, wykorzystywany już w dużych projektach.
• zk-STARK to nowoczesna odpowiedź na potrzeby wydajności i bezpieczeństwa przyszłości.
Obie technologie mogą działać równolegle – w zależności od tego, co jest ważniejsze: szybkość, przejrzystość, odporność na ataki, czy brak potrzeby zaufania.
Odkrywaj świat kryptowalut z Kanga Exchange
