Przestępczość kryptowalutowa? - statystyki ze świata finansów

Przestępczość finansowa oraz cyberprzestępczość to tematy, które od lat budzą zainteresowanie w branży. W czasach teraźniejszych, z uwagi na rozwój nowych technologii i pojawienie się kryptowalut, pojawiają się nowe wyzwania w tym zakresie. Pojęcie „przestępczości kryptowalutowej” jest coraz częściej poruszane w dyskusjach na temat światowych finansów. Czy faktycznie mamy do czynienia z nowym rodzajem przestępczości? W artykule przedstawimy statystyki dotyczące przestępstw finansowych oraz wykorzystania kryptowalut w tym kontekście. 

Czym pierze się pieniądze?

Przede wszystkim zastanówmy się, czy pojęcie „przestępczość kryptowalutowa” jest słuszne i czy rzeczywiście kryptowaluty są chętniej używanym narzędziem przestępców niż zwykłe, tradycyjne pieniądze.

Choć pranie pieniędzy w świecie kryptowalut stanowi jedynie ułamek całego wolumenu transakcji, to liczba podejrzeń o pranie pieniędzy wciąż rośnie. Według raportu Chainalysis z 2023 roku, pranie pieniędzy stanowiło jedynie 0,05% całego wolumenu transakcji kryptowalutowych w 2021 roku. co Pokazuje to, że jest ono plagą praktycznie wszystkich form transferu wartości gospodarczej. 

W 2022 roku udział działań związanych z nielegalną działalnością związaną z kryptowalutami wzrósł od 0,12% do 0,24%, a wolumen nielegalnych transakcji osiągnął najwyższy poziom w historii. Wśród elementów schematów oszustw bankowych to tzw. słupy stanowią kluczowy element prania brudnych pieniędzy, umożliwiając przestępcom ukrycie pochodzenia oraz przeznaczenia pieniędzy. 

Warto jednak zauważyć, że pranie brudnych pieniędzy walutami fiducjarnymi stanowiło aż 5% światowego PKB, a nielegalna działalność związana z kryptowalutami pozostaje niewielkim udziałem w całkowitym wolumenie na poziomie poniżej 1%.

Co ciekawe, nawet 90% wszystkich rachunków bankowych otwieranych jest przez cyberprzestępców, którzy wykorzystują je do prania pieniędzy. Odsetek ten stale rośnie. Przestępcy korzystają z różnych sposobów na pozyskanie danych osobowych klientów banków. Wśród nich znajdują się m.in. wycieki danych osobowych, które są dostępne np. na dark webie w przystępnej cenie. Z kolei pandemia COVID-19 spowodowała wiele problemów finansowych, co doprowadziło do gwałtownego wzrostu liczby słupów finansowych. Banki zaczęły ułatwiać uzyskiwanie pożyczek w nagłych wypadkach oraz upraszczać sprawdzanie zdolności kredytowej, co również otworzyło nowe możliwości dla oszustów. 

Kim są wspomniane słupy? Są to osoby, które umożliwiają przestępcom pranie brudnych pieniędzy poprzez przemieszczanie nielegalnie pozyskanych środków na swoje konta bankowe. Mają za zadanie „oczyścić” pieniądze, tak aby trudno było wskazać ich prawdziwe pochodzenie. Następnie, środki z kont słupów przemieszczane są dalej, co pozwala przestępcom uniknąć złapania przez organy ścigania. Słupy finansowe są jednym z elementów schematów oszustw bankowych i stanowią kluczową część prania brudnych pieniędzy.

Skala przestępstw w Polsce na przestrzeni ostatnich lat

W przeciągu ostatniej dekady również Polska doświadczyła wzrostu liczby różnego rodzaju przestępstw, w tym prania brudnych pieniędzy, korupcji oraz cyberprzestępczości. W samym 2011 roku skazano 128 osób za pranie brudnych pieniędzy, podczas gdy w 2017 roku policja wykryła 32 tysiące przestępstw związanych z korupcją i nadużyciami urzędników. 

Według raportu Komendy Głównej Policji, opisanego przez „Rzeczpospolitą”, w Polsce zanotowano znaczny wzrost liczby przestępstw korupcyjnych w porównaniu z rokiem 2016. Według danych liczba przypadków korupcji związanych z urzędnikami, strażnikami miejskimi i innymi funkcjonariuszami publicznymi wzrosła o 17,5 tysiąca. Najczęściej popełnianymi przestępstwami są manipulowanie przetargami oraz zaniedbywanie kontroli. Korupcja ta powoduje szkody finansowe dla państwa, ale również szkody moralne i zagraża zaufaniu społecznemu do służb publicznych.

Z kolei raport Chainalysis z 2021 roku szacuje, że pranie brudnych pieniędzy FIATami stanowiło aż 5% światowego PKB. A według raportu SWIFT, roczne łączne przychody z cyberprzestępczości szacowane są na 1,5 biliona dolarów. Jak wynika ze sprawozdania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z tego samego roku, odnotowano ponad 37% wzrost liczby zawiadomień do prokuratury w kontekście podejrzenia popełnienia przestępstwa prania pieniędzy oraz ponad 100% wzrost liczby blokad rachunków. 

Choć statystyki oraz wyniki badań rynkowych stanowią ważne źródło informacji, należy pamiętać, że rzeczywiste rozmiary przestępczości finansowej mogą być znacznie większe, niż wynika to z oficjalnych danych. Działalność przestępcza, w tym pranie brudnych pieniędzy, zwykle odbywa się w ukryciu przed organami ścigania, co utrudnia dokładne oszacowanie jej skali. Ponadto przestępcy często stosują różne metody, aby ukryć swoje działania i przelać pieniądze z jednego kraju do drugiego, co jeszcze bardziej utrudnia wykrycie i ściganie takich przestępstw. W związku z tym konieczne jest rozwijanie skutecznych narzędzi i strategii, które pozwolą na lepsze wykrywanie i przeciwdziałanie przestępczości finansowej, zwłaszcza w erze cyfrowej, gdy coraz więcej transakcji odbywa się online.

Jak procederowi przeciwdziałają firmy kryptowalutowe?

Według raportu opublikowanego przez sumsub przestępcy finansowi mają trudniejsze zadanie, aby ukryć swoje działania przed organami ścigania ze względu na interwencję firm kryptowalutowych. Giełdy umożliwiające handel kryptowalutami wprowadziły następujące działania w celu przeciwdziałania procederowi prania pieniędzy:

• Korzystanie z automatycznych rozwiązań KYC – aż 79% firm kryptograficznych korzysta z automatycznych rozwiązań KYC, aby spełnić zobowiązania AML i szybko “wdrożyć” użytkowników na swoją platformę, a 76,9% firm planuje przejść z weryfikacji ręcznej na automatyczną w celu przyspieszenia procesu. 67% firm kryptograficznych chce, aby ich proces wdrażania trwał mniej niż 3 minuty.

• Korzystanie z wielu rozwiązań weryfikacyjnych – 40% badanych firm korzysta z 2-3 rozwiązań weryfikacyjnych, nie ograniczają się one do tylko jednej opcji.

• Zwiększenie budżetu na weryfikację – ponad połowa, bo 55% firm planuje zwiększyć budżet na weryfikację, ma to zapewnić większe bezpieczeństwo użytkowników.

• Alternatywne podejście do weryfikacji adresu – proszenie użytkowników o przesyłanie dokumentów potwierdzających adres może skutkować porzuceniem, dlatego firmy mogą zaoferować alternatywne podejście, takie jak weryfikacja adresu za pomocą usług geolokalizacyjnych.

• Podział weryfikacji na poziomy – 80,6% firm kryptograficznych dzieli weryfikację tożsamości na kilka etapów, co zmniejsza liczbę porzuceń podczas wdrażania i zabezpiecza transakcje.

Przedstawione w tekście statystyki ze świata przestępczości finansowej wykazują, że walka z praniem brudnych pieniędzy oraz cyberprzestępczością jest nadal tematem aktualnym, który stale się zwiększa. Czy pojęcie “przestępczość kryptowalutowa” jest słuszne? Na świecie istnieje przestępczość związana z kryptowalutami, jednak nie jest to zjawisko powszechne w skali światowych przestępstw i dotyczy tylko niewielkiej części transakcji z użyciem kryptowalut. Pieniądze, które pochodzą z nielegalnej działalności, można „wyprać” zarówno przy użyciu tradycyjnych walut, jak i kryptowalut, jednak to tradycyjna waluta pełni w procesie rolę kluczową. Jednakże statystyki pokazują, że większość przestępstw finansowych, w tym pranie brudnych pieniędzy, wciąż dokonywana jest przy użyciu tradycyjnych walut. 

Warto zaznaczyć, że kryptowaluty są stosunkowo nowym zjawiskiem i wraz z ich rosnącą popularnością, mogą pojawić się nowe rodzaje przestępczości z nimi związane. W związku z tym konieczne jest rozwijanie skutecznych narzędzi regulacyjnych, takich jak MiCA i przeciwdziałanie zagrożeniom, aby zapobiec nielegalnym działaniom w sferze kryptowalut.

Zuzanna Kwiecień dla Kanga