Nauka od zawsze opierała się na współpracy, wymianie idei oraz dostępie do wiedzy, zazwyczaj w ramach instytucji naukowych, uniwersytetów i publikacji akademickich. Jednak wraz z postępem technologicznym i powstaniem koncepcji zdecentralizowanych systemów, nauka przechodzi obecnie przez rewolucyjne zmiany. Jednym z najnowszych i najbardziej obiecujących kierunków jest zdecentralizowana nauka, znana jako DeSci (Decentralized Science).
Czym jest zdecentralizowana nauka?
Zdecentralizowana nauka, czyli DeSci, to podejście do prowadzenia badań naukowych, które wykorzystuje technologie zdecentralizowane do przekształcenia tradycyjnego modelu nauki (TradSci). Zamiast polegać na centralnie zarządzanych instytucjach i pośrednikach, DeSci wprowadza praktyki oparte na zdecentralizowanych systemach tworzenia i dystrybucji wiedzy.
Celem głównym DeSci jest poszerzenie dostępu do danych naukowych, promowanie przejrzystości w procesach recenzji oraz zachęcanie naukowców do współpracy na skalę międzynarodową. Dzięki zastosowaniu technologii blockchain, DeSci gwarantuje integralność i niezmienność zapisów naukowych, eliminując jednocześnie barierę wejścia.
W przeciwieństwie do TradSci, gdzie kontrola nad procesem naukowym spoczywa w rękach instytucji, czasopism naukowych i ograniczonego grona naukowców, DeSci umożliwia badaczom z całego świata współpracę, dzielenie się danymi oraz publikowanie wyników swoich badań bez pośrednictwa instytucji czy biurokracji. Dzięki temu DeSci tworzy bardziej otwarty, demokratyczny i sprawiedliwy system naukowy, który daje każdemu możliwość aktywnego udziału i przyczyniania się do postępu wiedzy.
Jak działają platformy DeSci?
Platformy DeSci opierają się na technologii blockchain, która umożliwia tworzenie zdecentralizowanych, bezpiecznych i transparentnych sieci. Technologia blockchain umożliwia wykorzystanie inteligentnych kontraktów do regulacji procesów takich jak ocena prac naukowych, rozliczanie się z autorami czy zarządzanie prawami autorskimi. Dzięki temu procesy te stają się bardziej przejrzyste, skuteczne i oparte na zasadach społeczności, a nie na decyzjach pojedynczych instytucji.
Korzyści wynikające ze zdecentralizowanej nauki
- Dostęp do wiedzy: DeSci demokratyzuje dostęp do wiedzy naukowej poprzez zdecentralizowane platformy, które czynią prace naukowe łatwo dostępnymi dla wszystkich, niezależnie od ich pochodzenia czy przynależności instytucjonalnej.
- Współpraca: Platformy DeSci umożliwiają naukowcom z różnych stron świata współpracę nad projektami bez barier geograficznych czy instytucjonalnych, co sprzyja interdyscyplinarnym badaniom i innowacjom.
- Transparentność i uczciwość: Technologia blockchain zapewnia przejrzystość procesów w DeSci, które są oparte na zasadach społeczności. Dzięki temu eliminowane są potencjalne konflikty interesów, co gwarantuje sprawiedliwą ocenę prac naukowych.
- Ochrona praw autorskich: Inteligentne kontrakty na platformach DeSci automatycznie zarządzają prawami autorskimi, zapewniając autorom sprawiedliwe wynagrodzenie za ich prace.
- Szybszy postęp naukowy: DeSci ma potencjał przyspieszenia postępu naukowego poprzez eliminację biurokracji i instytucjonalnych barier, co pozwala na szybsze publikowanie oraz efektywniejsze dzielenie się wiedzą.
Przykłady platform DeSci
- Arweave: Platforma blockchainowa umożliwiająca trwałe przechowywanie danych, w tym prac naukowych, zapewniając ich długoterminowy dostęp niezależnie od decyzji instytucji czy czasopism naukowych.
- ResearchHub: Platforma łącząca naukowców, studentów i entuzjastów nauki z całego świata, wspierająca współpracę nad projektami naukowymi, publikację wyników badań oraz dyskusje na temat najnowszych odkryć.
- Orvium: Platforma wykorzystująca technologię blockchain do zarządzania publikacjami naukowymi, zapewniająca autorom kontrolę nad ich pracami oraz transparentne procesy redakcyjne oparte na zasadach społeczności.
Podsumowanie
Zdecentralizowana nauka DeSci stanowi rewolucję w prowadzeniu badań naukowych, wykorzystując technologię blockchain i inteligencję społecznościową do demokratyzacji procesu naukowego. DeSci umożliwia dostęp do wiedzy, współpracę i transparentność, przyspieszając tym samym postęp naukowy i tworząc bardziej otwarty i sprawiedliwy system naukowy dostępny dla wszystkich.
